Helpt Nederland klimaatrechtvaardigheid af te dwingen bij het Internationaal Gerechtshof?
Vanuatu, een eilandgroep in de Stille Ocean, wordt sterk bedreigd door klimaatverandering. Eind 2022 diende het land een langverwachte VN-resolutie in om advies te vragen aan het Internationaal Gerechtshof (ICJ) over de verplichtingen van staten met betrekking tot klimaatverandering en mensenrechten. De landen die het minst bijgedragen aan klimaatverandering ervaren namelijk de grootste gevolgen ervan.
Eilandstaten zoals Vanuatu worden constant bedreigd door de stijgende zeespiegel en toenemende grillige weersomstandigheden, zoals cyclonen. Met elke graad die de aarde opwarmt neemt de desastreuze impact toe. Daarom is het belangrijk dat landen wereldwijd verantwoordelijkheid nemen wat betreft klimaatactie en het ondersteunen van de kwetsbaarste landen en gemeenschappen. Een advies van het Internationaal Gerechtshof is nodig om helderheid te scheppen over deze verantwoordelijkheden en een juridische basis te leggen tot ambitieuzere actie. Steunt ook Nederland de resolutie wanneer hier later dit voorjaar over gestemd wordt?
Juridische implicaties van klimaatverandering
In september 2022 schreef CARE Nederland collega Rosa van Driel samen met activisten van World’s Youth for Climate Justice al een opinieartikel in de Volkskrant over het belang van een advies van het Internationaal Gerechtshof over klimaatrechtvaardigheid. Zo’n advies is namelijk de meest gezaghebbende weg binnen het internationaal recht voor onafhankelijke opheldering van de juridische implicaties van klimaatverandering.
Een advies van het Internationaal Gerechtshof betekent een gelijke juridische basis voor de verantwoordelijkheid voor klimaatactie van alle landen.
Als de resolutie wordt aangenomen door de lidstaten van de VN en het International Gerechtshof overgaat tot het schrijven van een advies, heeft dit historische gevolgen. Voor het eerst zou er een juridische basis zijn voor de verantwoordelijkheid voor klimaatactie van ieder land. Een advies van het Internationaal gerechtshof geldt namelijk voor alle 193 lidstaten van de Verenigde Naties en biedt iedereen juridische duidelijkheid. Het is weliswaar niet bindend, maar maakt het juridische speelveld wel veel gelijker. Met een advies van het Internationaal Gerechtshof worden alle landen tegen dezelfde meetlat gelegd, wat klimaatambities op nationaal en internationaal niveau versterkt.
Te midden van de urgentie om klimaatverandering aan te pakken, blijven gedurfde en doelgerichte acties met zichtbare impact nog steeds grotendeels uit. Aanscherping van de huidige plannen is noodzakelijk, want de wereld stevent volgens het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) momenteel af op circa 3,2 graden opwarming in 2100. Het goedkeuren van de resolutie zoals die is ingediend, waarvoor steun van de meerderheid van de VN-lidstaten nodig is, maakt aan huidige en toekomstige generaties duidelijk dat de internationale gemeenschap geen middel onbeproefd laat om de klimaatcrisis aan te pakken. Dit zou een doorbraak betekenen voor klimaatrechtvaardigheid wereldwijd. Het is alleen nog wel zaak dat een meerderheid van de lidstaten van de VN zich achter de resolutie schaart.
Brede steun van landen wereldwijd
Het unieke initiatief wordt wereldwijd ondersteund. Eerder schaarden zich al meer dan 80 staten achter het initiatief, waaronder landen in Afrika, het Caribisch gebied en Australië. Later schreven onder meer Duitsland en Portugal mee aan de resolutie. Maar Nederland heeft nog geen positie ingenomen in de kwestie en blijft al maanden angstvallig stil. Achter de schermen lijkt angst te bestaan voor potentiële negatieve gevolgen. Krijgt Nederland als vervuilend land straks een stormvloed van rechtszaken en claims over zich heen?
Rechtszaken worden niet voorkomen door tegen te stemmen. De actiegroep Urgenda sleepte de Nederlandse staat al met succes voor de rechter en dwong een flinke vermindering van de uitstoot van broeikasgassen af. Het gelijke juridische speelveld dat door een Internationaal Gerechtshof kan worden gecreëerd is daarmee juist gunstig voor Nederland; waar Nederland door Urgenda al gedwongen is daadkrachtiger op te treden tegen klimaatverandering, geldt dat niet voor veel andere landen.
De resolutie die Vanuatu in stemming brengt biedt ook Nederland meer bescherming tegen klimaatverandering.
Bovendien is meer klimaatactie goed voor ons allemaal. De resolutie die Vanuatu in stemming brengt biedt namelijk ook Nederland meer bescherming tegen klimaatverandering. Geen overbodige luxe, want naar alle verwachting komen overstromingen zoals die in Limburg vorig jaar en droogten zoals afgelopen zomer steeds vaker voor. En het behoeft weinig uitleg dat een stijgende zeespiegel ook voor ons land consequenties heeft.
Als gastland van het Internationaal Gerechtshof, een land waar in de grondwet het bevorderen van de internationale rechtsorde is opgenomen en als land dat mensenrechten hoog in het vaandel heeft staan, wordt het daarom hoog tijd dat de Nederlandse overheid zich uitspreekt voor het afdwingen van klimaatrechtvaardigheid. Meerdere politieke partijen spraken hun steun hiervoor al uit. Zo vroeg coalitiepartij ChristenUnie onlangs nog of het kabinet het initiatief kan steunen. Vooralsnog blijft een antwoord uit. Het is tijd dat ook Minister Hoekstra zijn steun voor de resolutie bekendmaakt.
Meer informatie? Lees de gehele draft resolutie.
