Libanon: Lokale gemeenschappen schieten te hulp in tijden van crisis 

Door Reintje van Haeringen, Directeur CARE Nederland 
 
Eerder dit jaar reisde ik af naar Libanon om twee projecten te bezoeken die CARE Nederland samen met CARE Libanon uitvoert. Sinds 2006 zijn wij actief in Libanon, waar we ons inzetten om hulp te bieden bij humanitaire crises én werken aan duurzame ontwikkeling, met en voor de veerkrachtige lokale samenleving. Deze steun is hard nodig, zo ook voor vluchtelingen, die inmiddels een kwart van de Libanese bevolking vormen.  

De meeste vluchtelingengezinnen die in Libanon verblijven, wonen in geïmproviseerde woningen of tenten – sommigen van hen al jaren. CARE werkt samen met lokale overheden om de water- en sanitaire voorzieningen voor zowel vluchtelingen als gastgemeenschappen te verbeteren. Daarnaast zetten we ons in om duurzame bestaansmiddelen en economische zelfredzaamheid te bevorderen. Hierbij hebben we altijd speciale aandacht voor vrouwen en meisjes, die in crisissituaties onevenredig hard worden geraakt.  

Humanitaire hulp met een focus op gendergelijkheid 

Dit jaar heeft CARE Nederland, samen met de Dutch Relief Alliance, humanitaire steun geboden aan mensen die getroffen zijn door de Israëlische aanvallen op Libanon, met name door raketaanvallen in het zuiden van het land en in de hoofdstad Beirut.

Daarnaast reageerden we via ons Gender in Emergencies-project op de specifieke noden van vrouwen, waaronder Libanese vrouwen evenals arbeidsmigranten en Syrische vluchtelingen. De ondersteuning die we bieden is altijd gebaseerd op de meest dringende noden. Die kunnen er voor verschillende doelgroepen erg anders uitzien – vrouwen en meisjes hebben bijvoorbeeld maandelijks sanitaire producten en voorzieningen nodig om ook tijdens hun ongesteldheid mobiel te kunnen zijn.  

Een van de belangrijkste redenen voor mijn bezoek was dus ook om deze steun in de praktijk te zien en vrouwelijke deelnemers te spreken over het verschil dat simpele en voor velen van ons alledaagse producten en voorzieningen kunnen maken.   

Op bezoek bij een veerkrachtige gemeenschap 

Samen met onze collega’s van CARE Libanon reisden Elorry Mahou, programmamanager bij CARE Nederland, en ik af naar de grens met Syrië. In dit grensgebied werken wij samen met boerengemeenschappen, waarbij de inwoners door middel van spaar- en leengroepen samen een betrouwbare spaarpot opbouwen. Met dit spaargeld kunnen leden van de groep een lening afsluiten voor hun eigen initiatieven en zijn de gemeenschappen verzekerd in geval van nood.  

Het is ontzettend belangrijk om te benadrukken – en zeer inspirerend om met eigen ogen te hebben gezien – dat in deze gemeenschappen zowel Libanese als Syrische alawieten, christenen en soennieten vreedzaam samenleven en samenwerken.

Dit vormt een sterk contrast met het beeld dat ons soms wordt voorgespiegeld in de media, waarbij de verschillen, contrasten en conflicten tussen groepen worden benadrukt, vaak in de mal van oude verhalen en ‘het is altijd al zo geweest.’ Dit narratief doet geen recht aan de veerkracht, samenwerking en medemenselijkheid die ik heb gezien in Libanon. 

Gruwelijk nieuws uit Syrië 

Terwijl we dit project bezochten aan de Libanese kant van het grensgebied, ontvingen we berichten van gruwelijk geweld tegen de alawitische bevolking in Syrië. Velen van hen sloegen direct op de vlucht en staken de grensrivier over naar de boerengemeenschappen waar wij op dat moment verbleven.

Kort daarna zou ik van hen leren dat veel van deze mensen het zó snel op een rennen moesten zetten, dat ze niks konden meenemen behalve de kleding die ze al aanhadden.  

Zo sprak ik een vrouw van ongeveer 55 jaar oud, bij wie gewapende troepen de nacht daarvoor haar huis waren binnengedrongen en een bloedbad hadden aangericht. Deze vrouw wist samen met haar man het geweld te ontvluchten, maar van haar kinderen een dorp verderop had ze nog niets vernomen – een onbeschrijfelijk gevoel van angst dat iedere ouder kan beamen. Maanden na deze gebeurtenis dwaalt dit angstaanjagende verhaal nog steeds door mijn gedachten.  

Solidariteit in crisistijden 

Ondanks de extreme armoede in deze boerengemeenschap in Libanon, zag ik hoe de gevluchte families uit Syrië ruimhartig werden opgevangen. Het weinige eten dat er was, werd zonder aarzelen gedeeld. Ook bood de gastgemeenschap direct slaapplekken aan in hun huizen.  

In de media werden de slachtpartijen in Syrië vaak gepresenteerd als een soort natuurlijk gevolg van de etnische haat die tussen de soennitische en alawitische bewoners van Syrië zou bestaan. Maar in dit dorp in Libanon, op steenworp afstand van Syrië, zag ik weinig van deze haat terug.

De jaren eerder aangekomen soennitische Syriërs – nota bene gevlucht voor het geweld van de voornamelijk alawitische elite die onder Assad het land terroriseerde – verblijven in hetzelfde gebied. En terwijl zij zelf al jaren in veredelde tentenkampen leven, gevlucht uit hun land en met niets vertrokken, deelde deze gemeenschap opnieuw hun schaarse bezittingen.

Lokale gemeenschappen maken het verschil  

We reisden naar het grensgebied tussen Libanon en Syrië om gemeenschappen te ontmoeten die, ondanks aanhoudende instabiliteit en zware leefomstandigheden, op waardige wijze in hun levensonderhoud weten te voorzien. Eenmaal daar zagen we ook hoe zij in actie komen zodra er een humanitaire crisis ontstaat en naburige gemeenschappen hulp nodig hebben.

“De onmisbare rol die lokale bewoners in of nabij conflictgebieden spelen mag nooit onderschat mag worden.”

Deze ervaring benadrukte voor mij wederom de onmisbare rol die lokale bewoners in of nabij conflictgebieden spelen – een rol die nooit ofte nimmer onderschat mag worden. Deze mensen zijn niet alleen cruciale eerstehulpverleners bij een humanitaire ramp, maar ook lokale leiders. Ondanks de enorm moeilijke omstandigheden waar zij zelf onder leven, maken zij zonder vragen of aarzelen het verschil voor mensen in acute nood.  

Waarom duurzame steun cruciaal is 

Deze ervaring maakt pijnlijk duidelijk dat het huidige beleid van veel overheden – het verschuiven van ontwikkelingsgeld naar kortetermijnhulp – zwaar tekortschiet.

Alleen investeren in directe noodhulp is niet genoeg. Juist het bieden van duurzame steun aan lokale gemeenschappen vergroot hun weerbaarheid en stelt hen in staat om zélf snel en doeltreffend te reageren bij een humanitaire crisis in hun directe omgeving. Dat redt levens, voorkomt escalatie en biedt een fundament voor echte stabiliteit en vrede.