Laat COP27 geen schijnvertoning zijn en maak werk van klimaatrechtvaardigheid

Op 6 november gaat de internationale klimaattop COP27 van start in Sharm El Sheikh, Egypte. Hier komen leiders van over de hele wereld samen om de klimaatcrises het hoofd te bieden met adequate afspraken. Deze Afrikaanse COP moet wat CARE betreft in het teken staan van klimaatrechtvaardigheid: een toekomst waarin het welzijn van de armste en meest gemarginaliseerde mensen verbeterd wordt. Zo kunnen zij zich weren tegen de gevolgen van klimaatverandering en blijft de temperatuurstijging beperkt tot 1,5°C.

Photo by Josh Estey/CARE

Klimaatverandering is de grootste bedreiging waarmee de mensheid momenteel wordt geconfronteerd. Helaas worden de meest gemarginaliseerde gemeenschappen in het mondiale zuiden en mensen die in armoede leven het hardst getroffen, terwijl zij het minst bijdragen aan het klimaatprobleem. Vrouwen en meisjes hebben doorgaans al een kwetsbaardere positie in de economie en maatschappij, en worden extra hard geraakt. Bovendien worden zij nauwelijks betrokken in gesprekken en initiatieven over klimaatoplossingen.

De impact van de klimaatcrisis in het mondiale zuiden

De verwoestende impact van klimaatverandering is voor Afrika, de gastregio van COP27, al aan de orde van de dag. De klimaatcrisis veroorzaakt langdurige droogtes in de Hoorn van Afrika, hongersnood in Somalië, verwoestende cyclonen in landen als Mozambique, Malawi en Madagaskar, en hevige regen in Nigeria en Niger. Maar ook andere delen van de wereld worden hard geraakt. Terwijl COP27 werd voorbereid, stond meer dan een derde van Pakistan onder water als gevolg van wat de VN-secretaris-generaal Antonio Guterres een “klimaatbloedbad” noemde. Klimaatschade vanwege het gebrek aan effectieve klimaatactie is de dagelijkse realiteit voor te veel mensen. Rijkere landen, waaronder Nederland, zijn hun afspraken de afgelopen jaren niet nagekomen. Daarom moeten zij tijdens COP27 het mondiale vertrouwen herstellen en werk maken van de financiering van klimaatschade.

COP27 moet een game-changer zijn, met doortastende maatregelen als antwoord op de crises waar de wereld in 2022 mee geconfronteerd wordt en de meest kwetsbare regio’s het hardst door getroffen worden. Transparantie, inclusie, het waarborgen van mensenrechten van COP27-deelnemers en het betrekken van het maatschappelijk middenveld en klimaatactivisten moet het uitgangspunt zijn van alle onderhandelaars.

De eisen van CARE voor COP27 

Het aanpakken van klimaatschade (Loss & Damage) 

Er is dringend behoefte aan een wereldwijd financieringsinstrument voor klimaatschade, om zo de gebieden die verwoest zijn door klimaateffecten te helpen bij de wederopbouw. Hiertoe roepen klimaatkwetsbare landen al jaren op en tijdens COP27 staat dit eindelijk op de agenda.

Rijke landen, die het meest bijdragen aan de klimaatcrisis, gebruikten de afgelopen jaren verschillende tactieken om de discussie hierover te frustreren en zo hun verantwoordelijkheid te ontlopen. Dat is niet langer mogelijk. Als er niets wordt gedaan aan klimaatschade, zullen humanitaire behoeften toenemen en de vrede en stabiliteit in de getroffen landen in gevaar komen. Belangrijk is dat financiering van klimaatschade niet uit de begrotingen voor ontwikkelingssamenwerking komt, maar dat hier nieuwe financieringsbronnen voor worden geraadpleegd met ‘de vervuiler betaalt’ als uitgangspunt.

Financiering voor klimaatrechtvaardigheid 

De 100 miljard dollar aan jaarlijkse klimaatfinanciering die rijke landen per 2020 zouden mobiliseren om ontwikkelingslanden te ondersteunen in klimaatmitigatie en –adaptatie, wordt nog steeds niet gehaald. Rijke landen moeten het vertrouwen herstellen door duidelijke en meetbare plannen op te stellen om dit doel zo snel mogelijk te halen: 100 miljard gemiddeld over de periode 2020-2025 (in totaal 600 miljard dollar), waarvan 50% naar klimaatadaptatie gaat.

Belangrijk is dat dit geld boven op de begrotingen van ontwikkelingssamenwerking komt. Uit een rapport van CARE van eerder dit jaar, is gebleken dat het grootste deel van klimaatfinanciering als officiële ontwikkelingshulp is meegerekend, waardoor het ten koste gaat van de broodnodige strijd tegen armoede, het uitbannen van honger en het halen van de Sustainable Development Goals.

Lokaal geleide klimaatadaptatie die werkt voor gendergelijkheid 

In Sharm el Sheikh wordt gesproken over het concretiseren en uitvoeren van de Global goal on Adaptation. Dit doel werd in het Klimaatakkoord van Parijs vastgelegd en beoogt het wereldwijde aanpassingsvermogen aan klimaat te vergroten, veerkracht te versterken en de kwetsbaarheid voor klimaatverandering te verminderen. Tijdens COP27 spreken regeringen verder over welke methodologieën, indicatoren en steun er nodig is om dit wereldwijd te realiseren.

Financiering voor klimaatadaptatie blijft stelselmatig achter (slechts 25% van de totale klimaatfinanciering gaat naar adaptatie) en weet de meest kwetsbare plekken lastig te bereiken. Vorig jaar committeerden rijke landen zich in Glasgow aan een verdubbeling van deze financiering. In Sharm el Sheikh moeten zij laten zien hoe ze dit tot uitvoering gaan brengen. Adaptatiefinanciering moet bovendien toegankelijker worden voor de mensen die hier de grootste behoefte aan hebben. Lokale gemeenschappen zijn het best in staat om oplossingen voor de impact van klimaatverandering op hun eigen omgeving te vinden, met maximale impact. Het verlagen van administratieve belemmeringen en startbedragen is een belangrijke stap om de toegang tot financiering voor lokale en door vrouwen geleide klimaatacties te ondersteunen.

Gendergelijkheid in klimaatactie 

Overheden moeten tijdens COP27 gendergelijkheid en het betrekken van door vrouwen geleide- en vrouwenrechtenorganisaties centraal stellen. Gendergelijkheid is een dwarsdoorsnijdend thema en moet in alle onderhandelingen die binnen de COP plaatsvinden als centraal onderdeel worden meegenomen, of het nu gaat om klimaatfinanciering, klimaatschade, adaptatie of mitigatie.

Zo moet gendergelijkheid duidelijker als doelstelling worden meegenomen in klimaatfinanciering en in nationale en regionale klimaatplannen. Daarnaast moet klimaatfinanciering erop gericht zijn om door vrouwen geleide organisaties en vrouwenrechtenorganisaties te bereiken. Tijdens COP27 moeten duidelijke ambities worden neergezet voor het bereiken van gendergelijkheid in mondiale klimaatafspraken, evenals financiering en indicatoren om deze ambities waar te maken. De resultaten van deze acties moeten goed worden gemonitord, zodat we daar lessen uit kunnen trekken om met effectieve opvolgacties te komen. 

Een ‘just transition’ voor 1,5°C 

Het is tijd dat regeringen zich keihard inzetten voor het verlagen van emissies. Regeringen moeten een transformerend programma voor mitigatie aannemen, waarin actie op het gebied van gendergelijkheid centraal staat. Rijke landen moeten zorgen voor verdere ambitieverhoging en binnen de 1,5°C opwarming blijven, onder meer door af te stappen van het exploiteren, subsidiëren en verspreiden van fossiele brandstoffen en in plaats daarvan bijdragen aan een rechtvaardige transitie met hernieuwbare energiebronnen.

Meer weten over de inzet van CARE tijdens COP27? Lees hier ons volledige (Engelstalige) COP27 position paper! De activiteiten en ervaringen van de CARE-delegatie tijdens de COP volgen? Dat kan via onze sociale media of door contact op te nemen met Rosa van Driel, advocacy officer klimaatrechtvaardigheid bij CARE Nederland.